Bambu

Bambu, Poaceae (buğdaygiller) familyasına ait olan Bambusoideae alt familyasının bir üyesidir. Bu alt familya, çoğunlukla Asya’da, Güney ve Kuzey Amerika’da, ve Afrika’da bulunan 1,200’den fazla bitki türünden oluşur. Bambular, bazen birbirlerinden çok farklı görünümlere sahip olabilen bitkilerdir.

En büyük bambu türleri, şaşırtıcı boyutlarıyla göz kamaştırır. Kalınlığı 80 cm’ye, uzunluğu ise 38 metreye kadar ulaşabilir. Bu etkileyici boyutları, bambunun dayanıklılığını ve direncini gösterir.

Birçoğu, nadiren çiçek açan bambu türleri arasında yer alır. Bazı türler, yüz yılda bir ya da daha az sıklıkla çiçek açar. Bu ender olay, bambunun mistik ve büyüleyici dünyasını daha da derinleştirir.

Bambular, genel olarak iki ana gruba ayrılır: Bambuseae ve Olyreae. Bambuseae olarak adlandırılan grup, ağaç benzeri büyüklüğe ulaşabilen, tahtalaşan kabukları ve ince yaprakları ile dikkat çeker. Ayrıca bu bambu türleri, nadir de olsa oldukça büyük çiçekler açabilirler. Diğer grup olan Olyreae ise ot benzeri bir yapıya sahiptir. Tahtalaşmayan ve boyu bir metreyi geçmeyen bu bambu türleri, çevreye hoş bir görünüm katarken, daha alçak büyüklükleriyle de bahçelerde kullanıma uygundur.

Bambunun Kullanım Alanları

Anlatılanlar Bamberas, Dendrocalamus ve Phyllostachys olmak üzere bazı bambu cinslerinin kullanımlarını kapsamaktadır.

Birincil kullanım alanı olarak bahsedilen gıda, bambu fidanlarının sebze olarak tüketilmesi veya sirke ile turşusunun yapılmasıdır. Bu türün en uygun cinsleri Bambusa, Dendrocalamus ve Phyllostachys olarak belirtilmektedir.

Ancak bazı bambu türleri hafif asitli olduğu için tadı acı olabilir. Acı tadı gidermek için kaynatılıp suyuna pirinç unu veya Şili biberi eklenmektedir. Japonya’da bu acı tadı gidermek için bambu kaynatılırken suya pirinç unu atılmaktadır. Bu sayede acılık azalarak, bambunun tüketimi daha keyifli hale gelmektedir.

Bambu tohumunun da yenilebildiği belirtilmektedir. Bambu turşusuna ise “Achia” veya “Atchia” denmektedir.

Bambu, ilaç olarak da kullanılan bazı türlerinin saç, tırnak ve kemik sağlığı için faydalı olduğu ve depresyonu hafifletici etkileri olduğu ifade edilmektedir.

İnşaat malzemesi olarak büyük bambu türleri, hafif olmalarına rağmen dayanıklı odunları sayesinde ev yapımında kullanılabilmektedir. Eskiden Asya’da, özellikle Güneydoğu Asya’da, köylerin tamamının bambudan yapılmış olduğu belirtilmektedir. Ayrıca bambu kullanılarak köprüler ve kilometrelerce uzunlukta su hatları yapıldığı da vurgulanmaktadır. Bambunun suya dayanıklı yapısı, nehir ve deniz ulaşımında da kullanımını mümkün kılmaktadır.

Tekstil sektöründe de bambudan yararlanılmakta ve antibakteriyel kumaşlar üretilmektedir. Ayrıca tırmanıcı bambu türleri ile çuval ve ceket gibi ürünler yapılabilmektedir.

Çinlilerin bahçe kültürünün temel bitkisi olarak bahsedilen bambu türleri, Avrupa’da da bahçeleri güzelleştirici bitkiler olarak yaygınlaşmaktadır. Çoğu Avrupa pazarında satılan bambu cinslerinin -20 dereceye kadar dayanıklı olduğu ifade edilmektedir.

Bambu aynı zamanda ev eşyaları yapımında da kullanılan bir malzeme olup, mobilyalar, sepetler, perdeler, bardaklar, şapkalar ve balık tutma gibi çeşitli alet ve eşyaların yapımında kullanılmaktadır. Bazı Endonezya bambu türleri ile bir kere kullanılan tencerelerin de yapıldığı belirtilmektedir.

Çin, Tahiti ve Yava gibi ülkelerde bambudan müzik enstrümanları yapıldığı ifade edilmektedir. Flütlerin yanı sıra telli enstrümanlar ve davullar da bambudan üretilebilmektedir. Japon müzik kültüründe de bambudan yapılan enstrümanlara yoğun bir şekilde yer verildiği belirtilmektedir.

Bambunun bu çeşitli kullanım alanları, doğal bir malzeme olan bambunun esnekliği, dayanıklılığı ve sağladığı faydaları göstermektedir. Bu nedenle, bambu hem gıda hem de yapı malzemesi olarak önemli bir yer tutmaktadır.

Bambunun Kültürlerdeki Sembolik Anlamları

Bambu, doğası gereği dayanıklı ve uzun ömürlü olduğu için birçok kültürde farklı sembolik anlamlara sahiptir. Çin kültüründe bambu, dürüstlük ve doğrulukla ilişkilendirilirken, Hindistan’da dostluğun sembolüdür. Filipinler’de ise çiftçiler, tarlalarının etrafına bambu sırıkları dikerler ve böylelikle şans getireceğine inanırlar.

Japonya’da, bambu yeşil yaprakları ve dik duruşuyla dürüstlüğü ve temizliği simgeler. Japonlar, yılbaşında giriş kapılarının her iki yanına kodamatsu adı verilen birbirine bağlı bambu demetleri yerleştirir ve bunun kendilerine şans getireceğine inanırlar.

Bambunun nadiren çiçek açması ise bazı kültürlerde kıtlığın habercisi olarak görülmektedir. Bu durum, bambu çiçeklerini tüketen sıçanların daha sonra çoğalarak gıdaların büyük bir kısmını tüketmelerinden kaynaklanabilir. En son bambu çiçeklenmesi 2006 yılında görülmüştür ve bambunun genellikle 50 yılda bir çiçek açtığı söylenir.

Çin kültüründe bambu, erik çiçeği, orkide ve krizantemle birlikte “Dört Centilmen” olarak anılır. Bu bitkiler, dört mevsimi ve Konfüçyüsçülük ideolojisinde “junzi” adı verilen dört yönü temsil eder. Aynı zamanda çam, bambu ve erik çiçeği, zor koşullarda sergiledikleri azimle de takdir edilir ve Çin kültüründe “Kışın Üç Arkadaşı” olarak bilinir.

Japonya’da ise “Kışın Üç Arkadaşı”, geleneksel sıralama sistemi olarak kullanılır. Çam birinci sırada yer alırken, bambu ikinci ve erik çiçeği ise üçüncü sıradadır. Bu sıralama sistemi, suşi setlerinde veya geleneksel ryokan konaklamalarında da kullanılır.

Batı Afrika’nın Bozo etnik grubu ise adını, Bambara dilinde “bambu ev” anlamına gelen “bo-so” ifadesinden almaktadır.

Saint Lucia’da bambu ulusal bitki olarak kabul edilmektedir.

Bambu, farklı kültürlerde sembolik anlamları ve değerleriyle birlikte önemli bir rol oynamaktadır. Dayanıklılığı, doğruluğu ve güzelliği temsil etmesi, birçok toplumda saygı görmesini sağlamaktadır.